Natuurlijke hulpbronnen zijn slechts beperkt aanwezig op onze planeet en zijn niet in staat om op een duurzame manier een antwoord te bieden op de continu stijgende vraag. Daarenboven is Vlaanderen op een aantal vlakken zelf ‘arm’ aan grondstoffen.
Dit geldt zeker voor de bouwsector waarin jaarlijks een gigantische hoeveelheid materialen wordt gebruikt, alsook een grote hoeveelheid afval wordt geproduceerd. Volgens de EU is de bouwsector de grootste verbruiker van natuurlijke grondstoffen en tegelijkertijd de grootste producent van afvalstoffen. Dit gaat gepaard met alle impacten van dien: uitstoot van CO2, fijn stof, landgebruik, …
De circulaire economie is erop gericht de herbruikbaarheid van producten en grondstoffen te maximaliseren, met zoveel mogelijk behoud van (lokale) waarde. De transitie naar een circulaire economie vereist innovaties op vlak van technologie en productie alsook in de economische en sociale processen.
Als meest gebruikte materiaal in de bouwsector speelt beton een belangrijke rol in een duurzame samenleving en bouwsector. In het licht van een meer circulaire economie heeft beton alvast een aantal voordelen: het heeft een lange levensduur, kan gerecycleerd worden en ook afvalstoffen uit andere industrieën (bv. hoogovenslak en vliegas) kunnen als grondstof gebruikt worden (symbiose).
Dat neemt niet weg dat er bijkomende opportuniteiten voor innovatie liggen in het verder sluiten van kringlopen en het meer circulair maken van het bouwmateriaal beton. Verwijzend naar de 4 grote pijlers die worden genoemd in de Startnota ‘Vlaanderen Circulair’, zijn volgende pistes aan de orde:
- Omzetting van ‘afval’ tot grondstof: Hoogwaardige recyclage en het vervangen van primaire door lokaal beschikbare (secundaire) grondstoffen, zowel voor de granulaatfractie als voor het bindmiddel.
- Productontwerp: Het aanpassen van productontwerp en realisatie met extra aandacht voor de levensduur, het toekomstig hergebruik en de milieu-impact van het beton (via LCA).
- Nieuwe bedrijfs- en marktmodellen: Verbeterde ketensamenwerking en nieuwe bedrijfsmodellen met het oog op hoogwaardige kringlopen.
- Nieuwe vormen van consumentengedrag: Bewustere en meer onderbouwde keuzes bij bouwheren stimuleren.
Er is de laatste jaren veel onderzoek en ontwikkeling gedaan – zowel op academisch als industrieel vlak – naar de verschillende mogelijkheden om beton te verduurzamen. Wanneer we focussen op de materiaaltechnologische aspecten kunnen we o.a. volgende voorbeelden naar voren schuiven:
- Gebruik van gerecycleerde zanden en granulaten uit bouw- en sloopafval
- Gebruik van secundaire granulaten uit andere sectoren (slakken, slib, bodemassen … )
- Gebruik van ternaire cementen waarin portlandklinker wordt vervangen door alternatieven
- Gebruik van alkali geactiveerde bindmiddelen (bv. geopolymeren)
- Cementrecyclage
- Betere pakkingsgraad
- Slankere en geoptimaliseerde constructies
- Demontabel bouwen
- Zelfhelend beton
- …
Er is veel kennis beschikbaar over deze technologieën. Ook zijn er in Vlaanderen veel industriële partners die graag willen meestappen in het verhaal van meer circulair beton. Maar een grootschaligere toepassingen en bijkomende innovatie-stappen worden echter vaak belemmerd door een ontbrekend kader, of door de technische onzekerheid die er soms nog heerst, bv. bij de eindgebruiker, zijnde de aannemer en de bouwheer (architect, studiebureau) die het product uiteindelijk moet toepassen. Het gebruik van alternatieve granulaten en bindmiddelen kan immers invloed hebben op de duurzaamheid (levensduur) van het beton. Ook moet men reeds denken aan de toekomstige recyclage van de betonconstructie en moet men het gebruik van grondstoffen die later hergebruik kunnen belemmeren mijden (tweede, derde, vierde, … leven).
